Hanefi Mezhebi Neleri Yasaklar? İnanç, Ahlak ve Günlük Hayatta Dengenin İzinde
Bazen bir konuya merak sadece bilgi açlığıyla değil, anlam arayışıyla doğar. “Hanefi mezhebi neleri yasaklar?” sorusu da benim için öyleydi. Çünkü yasak denince çoğumuzun aklına hemen “yapılmaması gerekenler” gelir. Oysa Hanefi mezhebi bu sınırları sadece kısıtlama olarak değil, insanın hem kendine hem topluma zarar vermemesi için çizilmiş bir denge çizgisi olarak yorumlar. Gel, bu konuyu biraz veriyle, biraz da hayatın içinden örneklerle konuşalım.
—
Hanefi Mezhebi ve Yasak Kavramı: Sınır mı, Koruma mı?
Hanefi mezhebinde “haram” kavramı, sadece dinî bir yasak değil, insanın vicdanı ve toplum düzeni için koyulmuş bir koruma duvarı gibidir.
Ebu Hanife’ye göre bir şeyin haram olması, mutlaka bir zarar içermesiyle ilişkilidir. Yani amaç yasak koymak değil, korumaktır.
Örneğin, Hanefi mezhebi:
İçki içmeyi,
Kumar oynamayı,
Zina ve fuhşu,
Faiz alıp vermeyi,
Başkasının hakkını çiğnemeyi,
Gıybeti (dedikodu),
Yalancılığı,
İsrafı, kibri ve gösterişi
kesin şekilde yasaklar.
Bu yasakların ortak yönü, bireyin hem kendi ruhuna hem de toplumun huzuruna zarar verme potansiyelidir. Dolayısıyla Hanefilik, yasakları bir korku unsuru olarak değil, insanın ahlaki gelişimi için bir fırsat olarak görür.
—
Verilere Dayalı Bakış: Yasakların Toplumsal Etkisi
Türkiye Diyanet Vakfı’nın 2023 araştırmasına göre, Hanefi mezhebine mensup olan bireylerin %78’i yasaklara uymanın “vicdan huzuru ve toplumsal güven” sağladığını düşünüyor.
Aynı çalışmada, yasakların yalnızca dini değil, sosyolojik bir işlev gördüğü de vurgulanıyor.
Örneğin:
Kumarın yasaklanması, aile içi şiddet ve borçlanma oranlarını düşürüyor.
İçkinin sınırlandırılması, toplum sağlığına doğrudan katkı sağlıyor.
Faizin reddi, adaletli ekonomik ilişkilerin temelini oluşturuyor.
Yani Hanefi yasakları, sadece bireyin değil, toplumun da iyiliğine yöneliktir. Bu da mezhebin “akılcı ve dengeli” yapısının bir yansımasıdır.
—
Bir Hikâye: Ali’nin Seçimi
Ali, 28 yaşında bir muhasebeciydi. İş yerinde ona bir teklif geldi: “Faizli bir yatırım fonu üzerinden kısa sürede yüksek kazanç.”
Kulağa cazip geliyordu. Ama Ali, dedesinden duyduğu bir sözü hatırladı:
> “Evladım, helal az da olsa huzur verir. Haram çok olsa bile bereket vermez.”
Ali araştırdı, düşündü ve sonunda Hanefi öğretilerine uyarak bu teklifi reddetti.
İlk başta pişmandı; arkadaşları kazançlarını kutlarken o geride kalmış hissediyordu.
Ama birkaç ay sonra, o fonun yasal sorunlar yüzünden çöktüğünü, yatırım yapanların paralarını kaybettiğini öğrendi.
O an anladı: Yasak, onu sınırlamamıştı; korumuştu.
—
Hanefi Mezhebinde Günlük Hayatta Yasakların Yeri
Hanefi mezhebi, günlük yaşamda bile küçük davranışlara yön verir.
Örneğin:
İsraf sadece maddi değil, duygusal israfı da kapsar. Boşa konuşmak, gereksiz tartışmalara girmek de Hanefi ahlakına göre hoş karşılanmaz.
Gıybet, kişinin toplumdaki itibarını zedelediği için haram sayılır.
Kibir, insanın hem kalbini hem ilişkilerini bozan bir zehir olarak görülür.
Bu yasaklar, aslında yaşamı sadeleştiren, insanı içsel bir dengeye çağıran kurallardır.
Hanefilik burada “yasak” değil, “ölçü” koyar.
—
Modern Dünyada Hanefi Yasaklarının Yansımaları
Bugünün dünyasında her şeyin serbest olduğu bir ortamda Hanefi yasakları, kimilerine katı gelebilir.
Ama biraz derin bakınca, bu yasakların özünde insanın kendine hakim olma disiplini olduğunu fark ederiz.
Mesela sosyal medya çağında gıybetin, gösterişin, israfın binbir çeşidi var.
Hanefi ahlakı bize şunu hatırlatır:
> “Bir davranış seni büyütüyorsa helaldir, küçültüyorsa uzak dur.”
Bu, sadece dini değil, psikolojik bir denge öğretisidir.
—
Son Söz ve Birkaç Soru
Hanefi mezhebi neleri yasaklar sorusunun cevabı, aslında “insanı koruyan sınırlar”dır.
Her yasak, bir uyarıdır: “Buradan öteye geçersen zarar görebilirsin.”
Ebu Hanife’nin akılcı yaklaşımı da zaten bu dengeyi kurmak üzerinedir.
Peki sen nasıl düşünüyorsun?
Bu yasaklar sence sadece dini mi, yoksa insani bir rehberlik mi taşıyor?
Modern hayatın hızında, Hanefi ölçülerine göre yaşamak mümkün mü?
Yorumlarda fikirlerini paylaş — çünkü belki de bu konuyu en iyi birlikte tartışarak anlayabiliriz.